Tutorial: Zwart-witfilms ontwikkelen

Je kunt dingen heel ingewikkeld maken, maar dat hoeft niet. Toen ik een jaar of elf was, heb ik mijn eerste films zelf ontwikkeld in drie soepkommetjes. Ik hoefde alleen ontwikkelaar en fixeer te kopen, dat was alles. Meer liet mijn zakgeld ook niet toe, trouwens. Ik moet er wel bij zeggen: ik fotografeerde toen nog op rolfilm. Zo’n rolfilm is vrij kort en breed. Je kunt hem dus heen en weer rollen in het soepkommetje, dan komen de chemicaliën in contact met de gehele film.

In plaats van de soepkommetjes kocht ik later een ontwikkeltankje, van het merk Patterson. Die zijn er nog steeds. Het mooie van zo’n tankje is dat het lichtdicht is. Je hebt dus geen donkere kamer nodig voor het ontwikkelen van film. (Behalve als je met heel grote negatieven werkt, 4”x 5”of nog groter, maar dat bespreek ik hier niet). Als de film ontwikkeld is, kun je hem inscannen maar je kunt ook een donkere kamer inrichten en echt gaan afdrukken. Daarover een andere keer, nu beginnen we bij het begin.

Ontwikkelen Het ontwikkelen van een filmpje gaat heel simpel. Chemisch gezien is het echter razend ingewikkeld. Ik ga dat niet helemaal uitleggen, maar omdat het ingewikkeld is, moet je het precies doen. De chemische reacties worden beïnvloed door de temperatuur, door het contact met de chemicaliën onder invloed van de beweging van de film en door de tijd dat film in de ontwikkelaar zit en door het soort ontwikkelaar. Omdat die zaken allemaal van invloed zijn, moet je ze constant houden.

1.  Chemicaliën klaarzetten, eventueel verdunnen en op temperatuur brengen. Let erop dat je alles klaar zet en dat je ook in het donker bij het inspoelen alles goed op de tast kunt vinden. Zet vooral geen vloeistoffen in de buurt van de plaats waar je gaat inspoelen, want die gooi je mogelijk om.

2. Filmpje inspoelen. De ontwikkeltank heeft één of meer spoelen en daar moet het filmpje in gepoeld worden, op een zodanige manier dat de verschillende wikkelingen steeds dezelfde afstand houden. Ook mag je de film niet knikken, want op de knik krijg je een lelijke witte rand. Je steekt de film aan het begin in de spoel totdat je voelt dat hij hem pakt. Daarna draai je de spoel aan de linker en rechterkant steeds naar voren en terug. Er zit een kogeltje in de spoel die de film steeds aan één kant vastpakt en weer loslaat. Is de spoel vies of oud, dan lukt dat niet en sta je in het donker te prutsen. Dat inspoelen moet wel in het donker gebeuren uiteraard. Wanneer je een donkere kamer hebt is dat handig, maar dat kun je in de meeste huizen heel goed op het toilet doen, al zittend. Let wel op, want mij is het wel eens gebeurd dat zo’n filmpje in de plee viel. Niet alleen is het tamelijk smerig om in zo’n toilet te gaan graaien, maar doordat de film de vloeistof opzuigt is de kans groot dat de ontwikkeling mislukt. Wil je dat soort risico’s vermijden, koop dan een wisselzak. TIP: Oefen het inspoelen met een oud filmpje een paar keer in het licht, totdat je het met je ogen dicht kan.

3. Dan de ontwikkeling. Je giet de ontwikkelaar vrij snel in het tankje, doet de deksel erop en kiept meteen twee keer. Daarna (afhankelijk van de gebruiksaanwijzing van ontwikkelaar) een keer per hele of halve minuut. Minder bewegen geeft scherpere foto’s met minder korrel, maar de kans op oneffenheden is groter.

4. Je giet de ontwikkelaar weg (of terug) en giet stopbad in de tank. Uiteraard giet je de ontwikkelaar niet door de gootsteen, analoog fotograferen is al milieuvervuilend genoeg.

5. Het stopbad dient om de ontwikkelduur te stopen, vooral daar waar nog wat overblijvende druppels ontwikkelaar op de film zijn achtergebleven.

6. Nu wordt het nog overblijvende onbelichte zilver uit de film gehaald. Dat doe je door hem te fixeren.

7. Ook de fixeer moet je er weer uitspoelen, anders krijg je gele vlekken. Omdat de zilverzouten zwaarder zijn dan water, moet je dat secuur doen. De waterstraal moet bijvoorbeeld precies in het midden van de opening van de tank naar binnen gaan. Een paar leer legen van de tank helpt ook.

8. De laatste handeling is het dopen van de film in een soort zeepsop, wetting agent. Daardoor loopt het water beter van de film af als hij hangt te drogen en je krijgt geen kalkvlekken.

9. Nu hang je hem rustig te drogen. Föhnen mag, maar kijk uit dat de film niet te warm wordt.

10. Film is nogal krasgevoelig. Zo gauw de film droog is, kun je hem het best in strookjes knippen en in een negatievenblad stoppen.

 

Dit artikel is geschreven door Dré de Man en werd gepubliceerd in 4.2019.