Fotograferen met een fisheye-objectief

Fotografie Dre de Man 

DIt artikel is gabaseerd op een artikel van DIGIFOTO Pro 3.2025

Een fisheye-objectief laat je de wereld zien zoals je die nog nooit eerder hebt gefotografeerd. Dankzij de extreem brede beeldhoek krijg je bijna alles in beeld – van muur tot muur, of zelfs helemaal rondom. Deze bijzondere lens geeft een vervormd, bolvormig effect, dat creatief én indrukwekkend is. In dit artikel leggen we uit wat een fisheye is, hoe het werkt, waar het vandaan komt én hoe je er zelf verrassende foto’s mee maakt. Ook als je net begint met fotograferen.

Wat is een fisheye-objectief?

Een fisheye is een speciale groothoeklens waarmee je een beeldhoek van ongeveer 180 graden (of meer) kunt vastleggen. Dat is veel wijder dan een gewone groothoek. Om dat mogelijk te maken, wordt het beeld naar de randen toe bewust krom getrokken.

Zoals de auteur mooi verwoordt: “Wil je toch alles op de foto krijgen, dan moet je naar de randen toe het krom maken.”

Je verliest dus rechte lijnen aan de zijkanten, maar je wint er iets creatiefs voor terug. Het midden van het beeld blijft relatief normaal, terwijl de randen op een expressieve manier vervormen. Dat levert beelden op die direct de aandacht trekken.

Waarom zou je een fisheye gebruiken?

Met een fisheye kun je situaties vastleggen waarin andere lenzen tekortschieten. Denk aan krappe ruimtes, grote gebouwen of indrukwekkende panorama’s. Ook bij festivals, sport of straatfotografie zorgt de fisheye voor dynamiek en sfeer.

Bovendien geeft het vervormde effect je beelden een stijlvol en eigen karakter. Dat maakt de fisheye geliefd bij fotografen die zich willen onderscheiden – ook in de popcultuur.

Zoals in het artikel staat: “De beeldvervorming van fisheyes paste perfect bij het beeldverruimende beeld van popmuziek.”

De oorsprong van de fisheye

Het idee van de fisheye ontstond begin 20e eeuw. Wetenschapper Robert W. Wood wilde laten zien hoe vissen de wereld ervaren. Zijn eerste poging mislukte, maar hij ontdekte uiteindelijk dat een combinatie van water, een lens en film leidde tot een extreem brede beeldhoek.

Daarna volgden meer experimenten, patenten en verbeteringen. Nikon ontwikkelde in 1938 een fisheye voor het Japanse leger, en zou later uitgroeien tot dé specialist in fisheye-objectieven.

Eén fisheye bereikte zelfs de filmgeschiedenis: “In Kubricks ‘2001: A Space Odyssey’ werd de Nikkor Fisheye het oog van de moordende computer HAL.”

Een mooi voorbeeld van hoe deze lenzen niet alleen technisch, maar ook cultureel impact hadden.

Soorten fisheyes: beeldvullend en circulair

Er zijn twee hoofdtypen fisheyes:

• Beeldvullend (diagonaal): de hele foto is gevuld, met lichte tot sterke vervorming aan de randen.
• Circulair: je krijgt een ronde afbeelding in het midden, met zwarte randen eromheen.

Welk type effect je krijgt, hangt niet alleen af van de lens, maar ook van je cameratype. Gebruik je bijvoorbeeld een fisheye voor full-frame op een APS-C-camera? Dan verlies je een deel van het fisheye-effect.

En dat brengt ons bij een belangrijk punt uit het artikel: “Wat een fisheye niet is: een groothoek met veel vertekening.”

Oftewel: een echte fisheye is ontworpen voor extreme hoeken en bewust vervormde weergave. Het is dus géén gewone lens met optische fouten.

Ook belangrijk om te onthouden: “Wat is een fisheye ook niet: een vervanging voor een supergroothoek.”

Je kunt een fisheye-foto achteraf wel proberen recht te trekken in software, maar dan verlies je kwaliteit en scherpte, vooral aan de randen. Daarom is een fisheye echt bedoeld voor zijn eigen, unieke weergave.

Hoe werkt projectie bij fisheyes?

Net zoals bij een wereldkaart heb je bij fisheye-objectieven te maken met projectie: hoe het ronde beeld wordt ‘geprojecteerd’ op een vlakke sensor.

De populairste methode is de equisolid projectie, waarbij het beeld naar de randen toe snel kleiner wordt. Andere methodes, zoals de stereografische projectie, zorgen voor een andere verhouding tussen midden en rand.

Sommige mensen vinden het fisheyebeeld onnatuurlijk, maar in het artikel lezen we juist het tegenovergestelde: “De weergave van een fisheye wordt wel als onnatuurlijk gezien, maar is dat juist niet: onze ogen zijn ook fisheyes…”

Ons brein corrigeert dat beeld, maar oorspronkelijk kijken we dus op een soortgelijke manier.

Waarvoor gebruik je een fisheye?

• Fisheyes zijn verrassend veelzijdig. Je kunt ze gebruiken voor:
• Architectuur, stadsgezichten en interieurs.
• Creatieve portretten of selfies met vervorming.
• Sportfotografie (bijv. skateboarden of BMX).
• Actiefoto’s of vlogs met een actioncam.
• Ruimtes met weinig bewegingsvrijheid (denk aan een kleine kamer of lift).

Soms worden ze zelfs toegepast in wetenschappelijk onderzoek of weerkunde. En in de popcultuur zijn ze al sinds de jaren 50 populair, onder andere bij Life Magazine en bands als The Beatles.

Tip: experimenteer met perspectief. Fotografeer recht omhoog of juist heel laag bij de grond voor het grootste effect.

Camera Nikon D800E | Objectief AF-S FishEye Nikkor 8-15mm f/3.5-4.5E ED @ 8mm | Sluitertijd 1/320s | Diafragma f/8

Camera Nikon D800E | Objectief AF-S FishEye Nikkor 8-15mm f/3.5-4.5E ED @ 8mm | Sluitertijd 1/320s | Diafragma f/8

Waar let je op bij aankoop?

Let bij het kiezen van een fisheye op de volgende zaken:

• Brandpuntsafstand (bijv. 8mm of 15mm)
• Geschikt voor jouw sensorformaat (APS-C of full-frame)
• Type projectie en beeldhoek
• Beeldvullend of circulair effect

Wees ook alert op modellen met afneembare zonnekap. Soms veroorzaakt die ongewenste randen in je beeld. In het artikel lezen we zelfs dat “een moedige enkeling de zonnekap er gewoon afzaagt” om dat te voorkomen.

Let op: goedkope modellen kunnen variëren in kwaliteit. Test bij voorkeur een fisheye in de winkel, of kies voor een betrouwbaar merk.

Tot slot

Een fisheye-objectief is niet voor alledaags gebruik, maar opent wel een wereld aan nieuwe mogelijkheden. Je kunt beelden maken die letterlijk niemand anders zo maakt.

En zoals het artikel treffend afsluit: “Er zijn foto’s die je alleen met een fisheye kunt maken.”

Dus ben je toe aan iets nieuws in je fotografie? Dan is het zeker de moeite waard om een fisheye-objectief eens uit te proberen.

 

Lees hier ook de review van de Insta 360 X5