Lightroom, of toch maar Lightroom?

Redactie digifoto Starter 2259

Wat Adobe Photoshop is voor het manipuleren van digitale beelden, is Adobe Lightroom voor het beheren van (raw) bestanden en de basisbewerkingen die ieder raw-bestand nu eenmaal nodig heeft. Maar welke Lightroom moet je dan hebben, want er zijn er wel twee…

Adobe Photoshop geldt als dé standaard voor digitale beeldbewerking. Er zijn wel concurrenten, maar Adobe's programma is zo dominant, dat 'photoshoppen' zelfs een werkwoord is geworden. Photoshop is ook echt bedoeld voor wat we doorgaans onder 'photoshoppen' verstaan: het verregaand veranderen van beelden en/of het combineren van verschillende beelden, zoals een nieuwe lucht monteren boven een landschapsfoto. Photoshop is niet echt bedoeld om je dagelijkse fotobeheer mee uit te voeren en de basisbewerkingen die ieder raw-bestand altijd nodig heeft. Ook het bij Photoshop horende Bridge is daar niet zo geschikt voor, al gebruiken veel fotografen deze combinatie wel. Voor een echt 'workflowprogramma', waarmee je bestandsbeheer, raw-bewerking en fotopresentatie vanuit één programma doet, moet je bij Adobe Lightroom zijn. De vraag is alleen wèlke Adobe Lightroom, want sinds eind vorig jaar zijn er twee versies, Lightroom CC en Lightroom Classic CC. Dat levert de nodige verwarring op.  

Catalogus

 Om de verschillen en overeenkomsten tussen beide Lightroom-versies te begrijpen en een goede keuze te kunnen maken, moeten we goed het basisprincipe begrijpen. Lightroom 1.0 werd begin 2007 op de markt gebracht, en had eigenlijk alleen concurrentie van Apple Aperture, dat een jaar eerder was geïntroduceerd. Twee belangrijke eigenschappen sprongen er meteen uit. Allereerst was Lightroom een catalogusprogramma, in tegenstelling tot het al bestaande Adobe Bridge, dat een 'browser' is. Een 'browser' is een programma dat in mappen op je harde schijf kijkt, en dan laat zien welke bestanden daar in staan. Het geeft je dus een 'live view'. Je ziet de huidige inhoud van de map, en iedere wijziging zie je ook meteen terugkomen. Dat werkt gemakkelijk en begrijpelijk, vandaar dat veel fotografen Bridge nog steeds gebruiken voor hun fotobeheer. Een browser werkt echter minder goed naarmate je steeds meer foto's in meer mappen te beheren hebt, want iedere map moet ook steeds weer opnieuw doorzocht worden op veranderingen. En als je foto's 'offline' zijn, bijvoorbeeld omdat je een externe harde schijf gebruikt die nu even niet aangesloten is, dan kan een browser die foto's helemaal niet zien en er dus ook niets mee doen. Een catalogusprogramma legt een database aan van de foto's, vergelijkbaar met een adresboekje. Alle gegevens van de foto's zijn opgenomen in de database, net zoals jij de naam, adres, plaats, telefoonnummer en misschien nog allerlei andere gegevens van je familie, vrienden en kennissen in je adresboekje hebt staan. Om iets over een vriend op te zoeken, heb je alleen je adresboekje nodig. Of die vriend op dit moment wel of niet thuis is, is daarvoor niet relevant. Je kunt ook razendsnel allerlei lijstjes maken, bijvoorbeeld van alle vrienden die lid zijn van een bepaalde vereniging, of alle vrienden die deze maand jarig zijn. Bij een fotocatalogus is dat net zo. Een catalogusprogramma geeft je veel meer mogelijkheden om foto's op te zoeken en is daarbij ook veel sneller.

Parametrisch bewerken

Het tweede grote verschil tussen Lightroom en een fotobewerker als Photoshop is dat Lightroom een zogenaamde 'parametrische' fotobewerker is. Een parametrische bewerker verandert niet de pixels in het originele beeld, maar maakt een soort 'takenlijstje' van de bewerkingen dat bij het beeld in de catalogus wordt opgeslagen. Als de bewerkte foto ergens voor nodig is, bijvoorbeeld als je er een afdruk van wilt maken, wordt het originele (raw-)bestand in het RAM-geheugen geladen, worden de bewerkingen daarop toegepast, en wordt het resultaat naar de printer gestuurd. De bewerkte gegevens in het RAM-geheugen kunnen daarna weer worden gewist, want als je de foto opnieuw nodig hebt, wordt het proces gewoon herhaald. Het originele bestand, of dat nu een raw-bestand is of een ander soort bestand, wordt dus nooit veranderd. Het grote voordeel van deze methode is dat alle bewerkingen hierdoor 'niet-destructief' zijn. Als je een bewerking wilt veranderen, stel je gewoon het desbetreffende schuifje anders in en wordt het takenlijstje bijgewerkt. Ook de volgorde waarin je de bewerkingen doet zijn niet relevant. Lightroom werkt het takenlijstje altijd in dezelfde volgorde af, ongeacht welke volgorde jij hebt gebruikt bij het opstellen daarvan. Omdat je natuurlijk wel wilt kunnen zien wat de bewerkingen doen, zie je een bewerkte 'voorvertoning' op je scherm.

Twee versies

We maken even een stapje terug in de tijd, naar april 2015. Tot dat moment was er gewoon één Lightroom, dat inmiddels op versie 5 was aangeland. Maar bij de lancering van Lightroom 6 kwam daar voor het eerst een verschil in, en startte de verwarring al een beetje. Lightroom 6 werd uitgebracht met dezelfde licentie als voorgaande versies. Je betaalde eenmalig voor een licentie om het programma te gebruiken, en kreeg dan zo lang deze versie courant was gratis updates om bugs te verhelpen, en om nieuwe camera's en objectieven te ondersteunen. In plaats van zo'n onbeperkte licentie, kon je nu echter ook een abonnement nemen. Dan heette het programma Lightroom CC2015 en kreeg je regelmatig updates die ook functionaliteit toevoegden. Bovendien kreeg je Photoshop CC er gratis bij. Zo groeide Lightroom CC2015 en Lightroom 6 langzaam uit elkaar en kreeg Lightroom CC2015 enkele functies die Lightroom 6 niet had. De verwachting was dat dit dan met de introductie van Lightroom 7 en Lightroom CC2018 weer zou worden gelijkgetrokken. Dat gebeurde echter niet. In oktober 2017 kondigde Adobe de upgrade aan, maar vertelde ook dat Lightroom niet meer in eenmalige licentie te koop zou zijn. Met andere woorden; 'Lightroom 7' zou er nooit komen. Wie de volgende versie van Lightroom wilde gebruiken, moest voortaan een abonnement nemen. Maar dat was nog niet alles. Die nieuwe abonnementsversie ging geen 'Lightroom CC2018' heten, maar 'Lightroom Classic CC'. En daarnaast werd er een geheel nieuw programma geïntroduceerd, dat de naam 'Lightroom CC', kreeg. Verwarring alom natuurlijk, en als je bijvoorbeeld online zoekt op 'Lightroom CC' weet je niet of je informatie vindt over het Lightroom CC2015, Lightroom Classic CC of Lightroom CC. Tot op de dag van vandaag komen mensen tot de conclusie dat ze een abonnement op het verkeerde programma hebben genomen, of een boek of een videocursus hebben gekocht die helemaal niet over 'hun' Lightroom blijkt te gaan… 

Lightroom Classic CC

Wat zijn nu de verschillen en welke Lightroom is het meest geschikt voor jou? Als je al een eerdere versie van Lightroom gebruikte, is Lightroom Classic CC de meest voor de hand liggende keuze. Dat is immers de opvolger van je huidige versie van Lightroom. Lightroom Classic CC wordt ook nog steeds doorontwikkeld, laat daar geen misverstand over bestaan. De nieuwste update (versie 7.4) voegde uitgebreide, nieuwe mogelijkheden met cameraprofielen toe. Het belangrijkste kenmerk van Lightroom Classic CC (en belangrijkste verschil met Lightroom CC) is dat je foto's worden opgeslagen in een map op je eigen computer. Dat kan de interne harde schijf zijn, één of meerdere externe harde schijven, of een NAS. Lightroom Classic CC vereist wel een goede kennis van het programma, en je moet één ding niet vergeten: omdat je foto's niet in de catalogus zelf worden opgeslagen, biedt de ingebouwde catalogus-backup geen bescherming tegen het verlies van de originele foto's. Daar moet je zelf een apart backup- programma voor gebruiken. Helaas komt het nog regelmatig voor dat mensen hun complete fotoarchief kwijtraken bij een crash van de harde schijf, omdat ze dachten dat ze een backup hadden in de vorm van die catalogus-backup. Het voordeel van Lightroom Classic CC is dat het na die tien jaar ontwikkeling een zeer uitgebreid, volwassen programma is. De Ontwikkelen-module geeft je zeer uitgebreide bewerkings-mogelijkheden, waardoor je Photoshop voor de meeste foto's niet nodig hebt. En heb je het wel nodig voor die ene bijzondere beeldmanipulatie, dan werken Lightroom en Photoshop naadloos samen. De Bibliotheek- module geeft je bijzonder veel mogelijkheden om beelden te organiseren, rubriceren, classificeren en terug te vinden. Zelfs met een zeer grote catalogus heeft het programma niet de minste moeite. Je kunt ook (raw)foto's combineren tot een panoramafoto, waarbij dit panorama een soort raw-bestand blijft. Hetzelfde geldt voor HDR. Daarnaast heb je uitgebreide mogelijkheden voor de presentatie van foto's. In de Afdrukken-module kan je enkele foto's afdrukken maar ook speciale fotocombinaties maken (zoals de bekende pakket-indeling van schoolfoto's). In de Boek-module maak je een fotoboek dat je vervolgens bij Blurb laat drukken en te koop kan aanbieden. In de Web-module maak je een kant-enklare webgalerie, die je alleen nog maar hoeft te uploaden naar je website. En in de Presentatie-module maak je een diashow die je eventueel ook als video kunt uitvoeren (maar nog niet op 4K). Natuurlijk kent Lightroom Classic CC ook nadelen. Het kost tijd om het programma echt goed te doorgronden, want het zit vol met verborgen functies die alleen via rechts-klikken met de muis of het indrukken van de Alt-toets kunnen worden bereikt. Het is ook lastig om Lightroom Classic CC op meer dan één computer te gebruiken. Veel fotografen willen Lightroom thuis op hun hoofdcomputer gebruiken, en op reis op hun laptop. Dat kan wel, maar daar zitten wat haken en ogen aan. Lightroom Classic CC heeft wel wat mogelijkheden om foto's te synchroniseren naar de cloud, zodat je ze ook in Lightroom Mobile op je smartphone of tablet kunt bekijken en bewerken, maar die mogelijkheden zijn beperkt en Adobe heeft al gezegd dat er geen nieuwe mogelijkheden zullen bijkomen op dit terrein. Zo kan je geen originelen uploaden, alleen maar kleine zogenaamde 'slimme voorvertoningen', en je kunt ook maar één catalogus synchroniseren. Bepaalde gegevens, zoals trefwoorden, worden helemaal niet gesynchroniseerd.  

 Lightroom CC

 Lightroom CC is 'werk in uitvoering'. Het is nu in versie 1.4 en voor een dergelijke vroege versie is het al behoorlijk compleet, maar natuurlijk lang niet zo compleet als Lightroom Classic. Het belangrijkste verschil met die laatste is dat Lightroom CC de foto's 'in de cloud' opslaat. Tijdens het toevoegen van foto's worden ze wel even tijdelijk op je harde schijf gezet. Je kunt desgewenst ook een lokale kopie bewaren, maar het bestand in de cloud wordt gezien als het origineel. Deze opslagmethode heeft verschillende voordelen. Allereerst is cloud-opslag heel erg veilig. Adobe heeft uiteraard uitgebreide backup-systemen, veel uitgebreider dan je zelf lokaal kunt instellen. Zelfs als je huis tot de grond toe afbrandt zijn je foto's veilig. Daarnaast maakt cloud-opslag het heel simpel om Lightroom CC op twee computers te gebruiken, en op smartphones en tablets. Je hoeft alleen het programma te installeren en in te loggen, en je foto's zijn automatisch beschikbaar met de laatste bewerkingen. Een hele nieuwe en interessante ontwikkeling is artificiële intelligentie. Adobe heeft dergelijke systemen draaien, en via de cloud kan jij daar ook gebruik van maken. Zo analyseert Lightroom CC je foto's en gebruikt het AI om onderwerpen te herkennen. Het resultaat is dat je op allerlei onderwerpen in je foto's kunt zoeken, zonder dat je handmatig trefwoorden hoeft toe te voegen. Dat laatste kàn wel om het zoeken te verbeteren, maar hoeft dus meestal niet. Dat scheelt uiteraard heel veel werk. Het is echter nog niet perfect. Als ik Lightroom CC laat zoeken op 'olifant', dan komt het keurig met bijna al mijn foto's van olifanten. Een paar foto's worden gemist, dus die zou ik van het trefwoord 'olifant' kunnen voorzien, zodat die voortaan ook gevonden worden. Lightroom CC toont echter ook een foto van twee neushoorns, en daar kan ik niets aan doen. Ik heb het trefwoord 'neushoorn' aan die foto toegevoegd, maar nu denkt Lightroom CC dat het een neushoorn én een olifant is. De foto zit er nog steeds bij als ik op 'olifant' zoek. Artificiële domheid bestaat dus ook! Er is geen manier om Lightroom te vertellen dat zo'n via AI gevonden onderwerp fout is.

Dit artikel werd geschreven door Johan W. Elzenga en gepubliceerd in digifoto Starter 3.2018

afbeelding van Redactie

Redactie digifoto Starter | Redacteur

Bekijk alle artikelen van Redactie