Ga freelensen!

Wat is freelensen?

Freelensen kan in principe met elke camera waar je het objectief van kan verwisselen. Het is een eenvoudig concept: je haakt het objectief los van het camerahuis en houdt hem een klein stukje van de sensor af, met de hand. Zo ga je foto’s maken. Je kunt de afstand tussen de lens en de camera variëren, en het geeft hele dromerige resultaten. Een kleiner gedeelte van de foto is scherp, omdat het scherptevlak niet meer parallel aan de sensor ligt en de registerafstand niet meer standaard is. Overigens lukt het niet met alle camera’s, want sommigen geven een foutmelding op het moment dat er geen objectief bevestigd is.

Welk objectief?

Freelensen gaat het beste met objectieven tot grofweg 50mm. Is de lens langer, dan wordt het lastiger om scherpte op de foto te krijgen. Bij extreme groothoeken krijg je het effect minder, omdat in foto’s die gemaakt zijn met dat soort objectieven een groot deel van de foto scherp is, terwijl dat niet het effect is dat je wil met freelensen. Wees voorzichtig met je spullen, want de kans dat je iets laat vallen is natuurlijk groter wanneer je meer losse spullen vast hebt. Probeer dit ook niet op hele stoffige plaatsen, want het risico van stof en troep op de sensor is ook aanwezig.

Werkwijze

Zet eerst het objectief dat je gaat gebruiken op je camera. Stel de camera handmatig in, daarbij hoef je teveel niet op de diafragmaopening te letten. Er komt straks immers toch veel licht op de sensor. Stel eventueel vast scherp. Zet LiveView uit, zet de camera uit en haal het objectief eraf. Nu kun je de camera aanzetten. Begin zo dicht mogelijk bij het camerahuis, eerst gewoon recht, en kijk wat er gebeurt met het beeld. Ga dan een beetje wiebelen, een stukje verder, een klein beetje schuin naar boven, schuin naar beneden. Houd goed in de gaten wat er gebeurt en maak eventueel vast wat (test)foto’s.

Effect

Er zijn een aantal principes die handig zijn om in je hoofd te hebben als je met deze techniek aan de gang gaat. Hoe verder je het objectief van de camera af houdt, hoe meer het onderwerp vergroot wordt. Bovendien kun je de lens, behalve naar voren en naar achteren bewegen, ook kantelen. Hiermee verander je het gedeelte van de foto dat scherp is. Daarnaast komt er, door de ruimte die tussen het objectief en de sensor ontstaat, meer licht in je camera. Dit heeft een creatief effect waar je zeker gebruik van kunt (leren) maken, maar wees er bewust van. Je kunt dit natuurlijk ook minimaliseren door het hand over het ‘gat’ te leggen of een zwarte doek te gebruiken. Let er dan wel op dat de doek (en je hand ook) schoon zijn, want je sensor is kwetsbaar en nu helemaal blootgesteld. Zet tussendoor daarom steeds het objectief terug op de camera en laat deze er niet te lang achter elkaar af. Als je een oud camerahuis hebt, kun je die misschien gebruiken.

Goede onderwerpen

Omdat je een beetje wil uitproberen heb je tijd nodig. Snel bewegende onderwerpen zijn niet handig voor freelensen. Onderwerpen met veel diepte en dynamiek lenen zich goed, bijvoorbeeld een grasveld met bloemen. Door het dromerige effect en doordat je delen scherp krijgt die in een ‘normale’ foto niet scherp zijn, geeft dat een leuk effect. Gek genoeg kan het juist rust in zo’n foto aanbrengen. De bokeh kan ontzettend sterk zijn met deze techniek, dus zorg voor een rustige achtergrond en eventueel backlight. Door de vergroting kun je van je 50mm lens ook een macrolens maken.

Belichting

Doordat je het objectief van de camera afhaalt, communiceren deze twee niet meer met elkaar. Je kunt de sluitertijd nog steeds aanpassen, maar autofocus en het diafragma blijven op de instelling die je had toen je het objectief weghaalde. Doordat er extra licht op de sensor komt vanuit de ruimte die tussen het objectief en de camera zit, is het handig om je instellingen op onderbelicht in te stellen. Het is vooral een kwestie van experimenteren, controleren op je LCD scherm en bijstellen. Je kunt eventueel voor jezelf bijhouden wat een goede belichting is. Zo kun je daar later nog eens naar kijken en hoef je het wiel niet een tweede keer uit te vinden.

Freelensen is een leuke techniek om eens mee te spelen. Het is best lastig om echte scherpte in je foto te krijgen en het is misschien frustrerend dat dit niet meteen lukt. Bovendien is het een beetje hannessen met het camerhuis en het objectief los in je handen, terwijl je ook nog de focusring wil bedienen. Maar, zoals met alles, oefening baart kunst. Neem de beschermdop van je camerahuis mee en zorg dat je een blaasgalgje in de buurt hebt om je spullen te beschermen en aan de slag!